Ik zal mij even voorstellen. Ik ben een voormalig juf en heb twee jaar geleden besloten om zelf weer te gaan leren door onderwijskunde te gaan studeren. Aankomend half jaar ga ik als stagiair bij Thomas & Charles en in mijn masterscriptie (i.s.m. SLO) onderzoeken hoe ict ingezet wordt en ingezet kan worden in het onderwijs. Mijn proces deel ik met jullie.

We hebben al veel inzichten ontwikkeld over leerprocessen en lesgeven sinds de Industriële Revolutie, maar toch vertoont het huidige onderwijssysteem nog veel overeenkomsten met toen. Sir Ken Robinson vat dit veel mooier samen dan ik in dit bekende filmpje. Het dagelijks leven van de huidige leerling en die van de toekomst in het bijzonder is daarentegen niet te vergelijken. Passend Onderwijs is recent ingevoerd, klassen worden steeds meer divers, we blijven niet meer ons leven lang voor dezelfde baas werken, we vinden het belangrijk om ons eigen gekozen pad te bewandelen en dan zijn er nog de enorme technologische ontwikkelingen. In mijn eigen praktijk merkte ik dat het goed lesgeven op drie niveaus al veel oefening van mij en de leerlingen vraagt. En dan nu naar dertig niveaus? Ik denk dat het kan en vind dat het moet, maar hoe?

Waar denk ik zelf aan bij gepersonaliseerd leren? Leren wat bij iemand past. Is dat dan passen qua interesses, niveau of leerstijl of alle drie? Is het wel een driedeling? Op de pabo kreeg ik tijdens een begeleidingsuur een lijstje met rollen van mijn mentor. De opdracht was om aan te geven welke rol je als student, uitgaande van je persoonlijke leereigenschappen, van de mentor verwachtte. Dit vereist dus wel zelfkennis en zelfsturing. Wil je als ‘uitsteller’ dat de mentor je controleert of stimuleert? Ik heb de overtuiging dat iedereen kan en wil leren. Als het niet lukt, levert het waardevolle informatie op voor de lerende en leraar. Heeft de leerling bijvoorbeeld meer zelfkennis of zelfsturing nodig om zijn eigen leerproces te ondersteunen?

24.400 Hits levert de zoekterm ‘gepersonaliseerd leren’ op. Gelukkig is de dag nog jong. Een eerste scan laat zien dat grote partijen als de PO/VO-raad en het ministerie van OCW en EZ (Doorbraakproject Onderwijs en ICT), Kennisnet en APS bezig zijn met dit thema. Bedoelen ze eigenlijk allemaal hetzelfde? Kennisnet gebruikt bijvoorbeeld ook de term ‘leren op maat’ en verder lees ik dat adaptief, persoonlijk, individueel en learning analytics er bij kan horen. Woorden genoeg in het onderwijs, zoals Lotte al schreef in haar blog ‘moeite met woorden’.

APS definieert het als: “Afstemmen van de leeromgeving, het curriculum en de didactiek en pedagogiek op elkaar, voor leerlingen en door leerlingen. Om zo tegemoet te komen aan hun verschillende leerbehoeften en ambities. Dit alles is mogelijk in een ict-rijke omgeving.”

Van Domselaar maakt onderscheid tussen gepersonaliseerd onderwijs en gepersonaliseerd leren, waarbij het in onderwijs om de afstemming van het aanbod gaat en gepersonaliseerd leren met het individuele leerproces te maken heeft.

Op Dé Onderwijsdagen waren er sprekers die aandacht besteedden aan gepersonaliseerd leren en hoopte ik dat concrete voorbeelden mij zouden helpen bij het definiëren van het concept. Het werd mij duidelijk dat ict een belangrijke rol speelt in de vormgeving ervan. Ook werd zichtbaar dat scholen nog zoeken naar de mogelijkheden. Sommigen vinden dat we eerst de leerkracht moeten professionaliseren voordat we ict inzetten bij gepersonaliseerd leren. Anderen zijn het al actief aan het implementeren en doen gaandeweg veel inzichten op. We vinden het allemaal belangrijk, maar de vraag is nog wel hoe.

Ook De Jong schrijft dat technologie gepersonaliseerd leren mogelijk kan maken, maar dat we dan wel aandacht moeten besteden aan informatie en communicatie (Informatie- en Communicatietechnologie). Dat klinkt logisch, want hoe moeten systemen eigenlijk informatie met elkaar en anderen communiceren? Ook noemt hij, samen met vele anderen, dat er geen eenduidige definitie is en dat je die zelf (als school) het beste kan ontwikkelen.

Oké, nu ben ik dus weer terug bij af.

De invulling van persoonlijk leren is dus ook persoonlijk, oftewel afhankelijk van de school en haar visie. Dat maakt ook dat de praktijkvoorbeelden zo uiteenlopen en het vinden van wetenschappelijke evidentie haast onmogelijk lijkt.

Voer voor een volgend blog.